ยี่หุบนั้น ว่ากันว่าเป็นพรรณไม้ที่พบมากในประเทศอินเดีย โดยถิ่นกำเนิดนั้น บางที่บอกว่ามาจากประเทศจีนและหมู่เกาะสุมาตรา บ้างก็ว่าถิ่นกดเนิดคือประเทศไทยเรานั้นเอง โดยมีลักษณะเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก หรือ ไม้พุ่มเตี้ย โดยความสูงของต้นจะอยู่ประมาณ 2-4 เมตร
ซึ่งถ้าเทียบกับไม้ยืนต้นอื่นแล้วถือว่ามีขนาดไม่สูงมากนักออกดอกให้ชมได้ตลอดทั้งปี โดย ดอกยี่หุบ นั้น มีกลิ่นหอมเฉพาะตัวที่มักจะส่งกลิ่นหอมมากช่วงที่ดอกบ้านยามพลบค่ำไปจนถึงหัวเช้า
ที่ได้ชื่อว่ายี่หุบนั้น เป็นเพราะยามกลางวันนั้นดอกไม้นี้จะหุบไม่บาน บานแต่ตอนกลางคืนเท่านั้น และระยะดอกบานจะบานเพียงช่วงเวลาสั้นๆเท่านั้น คนตั้งชื่อจึงตั้งว่ายี่หุบ จากคำว่า ยี่ แปลว่า ยิ้ม ดังนั้น ยี่หุบ ก็แปลว่า หุบยิ้มนั้นเอง โดยมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Magnolia coco เป็นพืชในวงศ์จำปา และมีชื่อท้องถิ่นตามพื้นที่เช่น กรุงเทพเรียกยี่หุบหนู เชียงใหม่เรียกยี่หุบน้อย เป็นต้น
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของ ยี่หุบ
ลักษณะจะแบ่งตามส่วนต่างๆ โดยแบ่งเป็น ลำต้น ใบ ดอก ผล ดังนี้
ลำต้น
ต้นยี่หุบ เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก หรือ ไม้พุ่มเตี้ย สูงไม่เกิน 5 เมตร เปลือกของต้นยี่หุบนั้นเกลี้ยงเรียบสีออกน้ำตาลปนเทา ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด หรือ วิธีตอน เติบโตได้ดีมากในดินร่วนซุย ทนต่อสภาพดินเปียกได้ โดยยี่หุบนั้นเป็นต้นไม้ที่ไม่ชอบแสงแดดจัด เหมาะกับการปลูกในพื้นที่ที่มีแดดรำไร หรือ ปลูกได้ร่มไม้อื่นเป็นต้น โดยถ้าให้ดอกเจริญเติบโตสวยงาม เหมาะกับภูมิภาค พื้นที่สูงบนภูเขาหรือบนดอย ดอกที่ได้จะมีขนาดใหญ่และมีกลีบดอกหนากว่าที่ปลูกในพื้นที่ต่ำ
ใบ
ใบยี่หุบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับกัน ใบเป็นรูปรี ปลายแหลมโคนใบก็แหลม มีลักษณะเหมือนลูกชิ้นปลารักบี้ มีขนาดกว้างของใบประมาณ 6-8 เซนติเมตร และความยาวของใบประมาณ 10-15 เซนติเมตร ใบมีสีเขียวสด เนื้อสัมผัสของใบแข็งกระด้างมีความเรียบ ก้านของใบยาว 1-1.5 เซนติเมตร
ดอก
ดอกยี่หุบ ดอกของต้นยี่หุบนั้นเป็นดอกเดี่ยว หรือ บางทีอาจพบออกดอกเป็นช่อๆ ช่อละประมาณ 5-8 ดอก โดยดอกจากออกตรงซอกใบใกล้กับปลายกิ่ง มีสีดอกเหลืองอ่อนหรือขาวนวลๆ ก้านดอกยาว 1-2 เซนติเมตร กลีบมีขนาดใหญ่ งองุ้มและมีความหนาแข็ง ดอกบานจะมีลักษณะคล้ายโดม ส่วนดอกตูมจะมีความโค้งลง กลีบดอกมี 6-12 กลีบ แต่ละกลีบมีความยาวประมาณ 3-5 เซนติเมตร กลีบหนามักหลุดได้ง่าย
รูปทรงดอกเป็นรูปทรงกลมโดยดอกที่หุบ จะมีขนาดประมาณ 3 เซนติเมตร ส่วนถ้าบานแล้วจะใหญ่ขึ้นเป็น 5 เซนติเมตร ในดอกบรรจุด้วยเกสรตัวผู้และตัวเมียจำนวนมาก มีกลิ่นหอมอันเป็นเอกลักษณ์ โดยที่กลางวันจะหุบตามชื่อ และ เบ่งบนในยามกลางคืนจำถึงหัวเช้า กลิ่นหอมจะชัดเจนมากตอนที่ดอกบานคือช่วงกลางคืนนั้นเอง
ผล
ผลยี่หุบ ผลของยี่หุบออกเป็นกลุ่มๆ ผลเป็นทรงรี กว้างประมาณ 1.5-2 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3.5-4.5 เซนติเมตร ผิวของผลลักษณะขรุขระเปลือกมีความหนาและแข็ง ภายนอกสีเขียวสด จะแตกออกมาเมื่อแก่ ด้านในมีเมล็ดสีแดงสด
เตรียมตัวก่อนปลูกยี่หุบ
ยี่หุบนั้นเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กที่ค่อนข้างชอบอากาศเย็น แต่ไม่ถึงกับหนาวมาก ชอบอากาศชื้น สามารถเจริญเติบโตได้ดีที่สุดในสถานที่ที่มีแสงรำไร ไม่ชอบแดดแรง เหมาะอย่างยิ่งที่จะปลูกใต้ต้นไม้ใหญ่จะเจริญเติบโตได้ดีและดอกสวยกว่าการปลูกในที่แจ้งเพียงลำพัง เพราะเมื่อถึงหน้าร้อนแดดจะแรงจนยี่หุบไม่สามารถทนอยู่ได้นั้นเอง โดย ถ้าอยากให้ดอกสวยใหญ่และหนานั้น ต้องปลูกบนภูเขาหรือดอยที่มีอากาศไปทางเย็นจะดีกว่า การดูแลควรลดน้ำเป็นประจำ อย่างน้อย 2 วัน ต่อครั้ง ไม้ชนิดนี้ทนดินแฉะได้ดี
ประโยชน์ของดอกยี่หุบ
- ต้นยี่หุบนั้นนิยมปลูกเป็นไม้ประดับเป็นหลักเนื่องจาก ต้นขนาดไม่สูงมากเกินไป มีดอกสวยงามขนาดใหญ่และดูแปลกตา
- สร้างความสวยงามให้สวนหน้าบ้านได้เป็นอย่างดี หากท่านใดมีแขกไปมาหาสู่บ้านตอนกลางคืนบ่อยๆ อันเป็นเวลาที่ดอกยี่หุบบานให้แขกทั้งหลายพลอยได้เชยชม
- ดอกยี่หุบ นั้นมีกลิ่นหอมเป็นเอกลักษณ์ ผู้สูดดมจะรู้สึกสดชื่น โดยตัวดอกนำมาสกัดเป็นน้ำมันหอมระเหย และ นำไปทำเป็นน้ำหอม อีกทั้งน้ำมันของมันสามารถนำมาทานวดร่างกายได้อีก
สรรพคุณทางยาของยี่หุบ
- กลิ่นของดอกยี่หุบ นั้นพอดมจะรู้สึกสดชื่นผ่อนคลาย
- น้ำมันหอมระเหยจากดอก ช่วยกระตุ้นระบบประสาท และการไหลเวียนของเลือดให้ดีขึ้นอีกด้วย
- น้ำมันหอมระเหย บรรเทาอาการฟกช้ำได้ ให้นำน้ำมันมาทาหรือ นวดตามร่างกายอาการจะบรรเทาลงได้แก้ปวดเมื่อยและเคล็ดขัดยอกทางร่างกาย
บทสรุป
ต้นยี่หุบเป็นไม้ประดับมีลักษณะสวยงามแปลกตา ปลูกได้ดีที่สุดในที่สูงเช่นภูเขาหรือดอยก็จริง แต่ก็สามารถนำมาปลูกประดับสวนหน้าบ้านหรือสวนหย่อมในพื้นที่ปกติก็ได้ ปลูกได้แทบทุกจังหวัด กรุงเทพก็สามารถปลูกได้ ที่เหมาะเป็นไม้ประดับก็เพราะถึงจะเป็นไม้ยืนต้นก็จริงแต่มีขนาดไม่สูงมากเกินไป อีกทั้งดอกยังมีกลิ่นหอมที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ทำให้ผู้สูดดมรู้สึกสดชื่น กระตุ้นระบบประสาท และการไหลเวียนของเลือดได้
แต่สำหรับผู้ปลูกมือใหม่นั้น การปลูกยี่หุบอาจต้อง ดูแลมากกว่าต้นไม้ชนิดอื่นหน่อย เนื่องจากต้นยี่หุบไม่ชอบแดด และ ต้องลดน้ำบ่อยกว่าต้นไม้ชนิดอื่นอย่างน้อย สัก 2 วันต่อการลดน้ำ 1 ครั้งก็ยังดี แต่ถ้าปลูกและดูแลจนโตได้ก็เพลิดเพลินกับความสวยงามและกลิ่นหอมของ ดอกยี่หุบ ได้นั้นเอง
บทความน่าสนใจอื่นๆ
