ต้นมะค่า ไม้เนื้อแข็งเศรษฐกิจราคาสูง

ไม้มะค่า เป็นไม้เนื้อแข็งที่มีสีออกเหลืองส้ม มีความสวยงามจึงนิยมนำมาใช้ทำเฟอร์นิเจอร์ชนิดต่าง ๆ ทั้งยังใช้เพื่อการตกแต่งอาคารบ้านเรือนต่าง ๆ ให้สวยงาม ด้วยคุณสมบัตินี้มะค่าจึงเป็นไม้เศรษฐกิจที่มีความสำคัญ และได้รับความนิยมในการเพาะปลูกอย่างแพร่หลาย

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของต้นมะค่า

มะค่ามีอยู่ 2 ชนิด คือ มะค่าโมง และ มะค่าแต้ ชื่อวิทยาศาสตร์ของต้นมะค่าคือ Afzelia xylocarpa วงศ์ Leguminosae – Caesal Pinioideae(มะค่าโมง) และ Sindora siamensis วงศ์ Leguminosae(มะค่าแต้) โดยต้นมะค่าจัดเป็นไม้ยืนต้นที่มีขนาดใหญ่ สามารถสูงได้ถึง 30 เมตร เปลือกของไม้มะค่ามีสีน้ำตาลอ่อนหรือออกชมพูอมน้ำตาล ก้านใบมีขนาดสั้นเรียงติดกัน ใบมีลักษณะคล้ายรูปไข่ ความยาวของใบจะอยู่ที่ประมาณ 4 – 9 เซนติเมตร และช่อดอกจะมีความยาวประมาณ 5 – 15 เซนติเมตร และกลีบดอกจะมี 4 กลีบ

มะค่าโมง และ มะค่าแต้ ต่างกันอย่างไร?

ถึงแม้ทั้งสองชนิดจะมีความคล้ายกัน แต่สามารถสังเกตความแตกต่างได้ไม่ยาก ดังนี้

1.มะค่าโมง

มะค่าโมง ชื่ออื่นคือมะค่าใหญ่ มะค่าหลวง มะค่าหัวคำ เขง เบง บิง ปิ้น ฟันฤๅษี แต้โหล่น พบได้ตามป่าดิบแล้ง หรือแนวเชื่อมระหว่างป่าเต็งรังและป่าดิบแล้ง และตามริมลำธารในป่าเบญจพรรณที่มีความชื้น

ลักษณะของมะค่าโมงเป็นไม้ยืนต้นที่มีขนาดค่อนข้างใหญ่ เส้นรอบวงลำต้นที่มีบันทึกว่าพบขนาด 13 เมตร เป็นไม้ผลัดใบ ขณะที่กำลังผลิใบจะมีสีสันสวยงามมาก ส่วนลำต้นมีความแข็งแรง สวยงาม และยังเป็นพันธุ์ไม้มงคลพระราชทานเพื่อปลูกแก่จังหวัดสุโขทัย

ประโยชน์ของส่วนอื่น ๆ ของมะค่าโมงคือ เปลือกที่มีน้ำฝาดสามารถนำมาใช้ฟอกหนังได้ ส่วนฝักอ่อนก็สามารถนำเนื้อเมล็ดมาต้มรับประทานได้ ส่วนเมล็ดแก่สามารถเผาไฟหรือคั่วรับประทานได้ โดยเนื้อเมล็ดจะมีรสมัน

2.มะค่าแต้

มะค่าแต้ ชื่ออื่นคือมะค่าหยุม มะค่าหนาม แต้ มะค่าลิง กอกก้อ กอเก๊าะ ก้าเกาะ กรอก๊อส และแต้หนาม ถือเป็นไม้มงคลอีกชนิด เพราะเป็นพันธุ์ไม้พระราชทานสำหรับจังหวัดสุรินทร์ โดยมะค่าแต้ถูกค้นพบครั้งแรกที่จังหวัดราชบุรีจึงได้ชื่อสปีชีส์ว่า siamensis

สีของใบต่างจากมะค่าโมง แต่ลักษณะเด่นจะอยู่ที่ส่วนฝัก เพราะจะมีหนามแหลมทั่วผิวฝัก ฝักมีขนาดเล็ก แบน ลำต้นเติบโตได้ดีกว่ามะค่าโมง ลักษณะเนื้อไม้จะหยาบกว่า มีน้ำหนักมากสามารถจมน้ำได้

สีของเนื้อไม้จะเป็นน้ำตาลอ่อนสลับเข้ม สามารถนำมาใช้งานหลากหลาย แต่แข็งแรงสู้มะค่าโมงไม่ได้ เพราะแผ่นบิด แตกง่าย ไม่ค่อยมีลาย จึงขาดความสวยงามแบบมะค่าโมง

มะค่าแต้มีสรรพคุณทางยาโดยเปลือกสามารถนำมาต้มเพื่อแก้ซาง แก้ลิ้นเป็นฝ้า ส่วนปุ่มที่เปลือกนำมาต้มดื่มเป็นยาแก้พยาธิ ส่วนของเมล็ดมีฤทธิ์เป็นยาขับพยาธิ และช่วยให้ริดสีดวงแห้ง

ความเชื่อ

ความเชื่อเกี่ยวกับต้นมะค่ามีมาช้านานแล้ว เพราะเป็นพันธุ์ไม้พระราชทาน หลายคนจึงนำมาปลูกเป็นมงคลแก่บ้านเรือนและที่อยู่อาศัยเพื่อเสริมความเป็นสิริมงคล โดยเฉพาะต้นมะค่าแต้ที่เชื่อว่าหากได้ปลูกแล้วจะช่วยให้ชีวิตรุ่งเรือง หน้าที่การงานเติบโตก้าวหน้าเหมือนกิ่งไม้ใบไม้ที่แผ่ขยายออกไป และชีวิตครอบครัวไม่มีอุปสรรคอีกด้วย

การเลี้ยงต้นมะค่า

แนะนำให้เริ่มปลูกด้วยต้นกล้าที่มีอายุประมาณ 8 – 12 เดือน และให้ปลูกในต้นฤดูฝน เพราะต้นไม้จะสามารถเจริญเติบโตได้ดี รากของต้นไม้จะแข็งแรงสามารถตั้งตัวได้ง่าย ระยะห่างในการปลูกแต่ละต้นควรอยู่ที่ประมาณ 6 – 8 เมตร และในขณะที่ต้นไม้ยังเล็กอยู่ควรใช้ฟางข้าว หรือเศษใบไม้มาคลุมบริเวณโคนต้นเอาไว้ เพื่อช่วยกักเก็บความชุ่มชื้น อัตราการเติบโตของต้นมะค่า เมื่อปลูกไปได้ 1 ปี จะมีความสูงประมาณ 2.5 เมตร โดยอายุของต้นมะค่าที่เหมาะกับการใช้งานคือต้นที่มีอายุประมาณ 25 – 30 ปีขึ้นไป

ปัจจัยต่างๆในการเลี้ยงดูต้นมะค่า

1. แสง เป็นพืชที่ต้องการแสงแดดจัด จึงจะเจริญเติบโตได้ดี มีวงปีที่หนาขึ้นเกิดเป็นลายไม้ที่สวยงาม
2. น้ำ เป็นพืชที่ต้องการน้ำในปริมาณที่พอเหมาะ แนะนำให้รดน้ำเพียง 2 – 3 ครั้งต่อสัปดาห์ก็เพียงพอแล้ว หากต้นไม้มีความใหญ่พอประมาณไม่จำเป็นต้องรดน้ำ เพราะด้วยระบบรากที่ลึกจะทำให้พืชหาน้ำจากแหล่งน้ำใต้ดินได้เอง
3. ดิน ควรปลูกในบริเวณดินที่มีความร่วนซุย เพราะจะช่วยให้ต้นไม้เจริญเติบโตได้อย่างเต็มที่ ซึ่งความจริงสามารถปลูกได้ทุกพื้นที่แต่อาจจะไม่ได้เจริญเติบโตได้ไม่ดีเท่าบริเวณที่ดินร่วนซุย
4. ปุ๋ย ควรให้ปุ๋ยเมื่อปลูกลงดินครบ 2 เดือนขึ้นไป สามารถใช้ได้ทั้งปุ๋ยอินทรีย์และปุ๋ยหมักก็ได้

การขยายพันธุ์ต้นมะค่า

การขยายพันธุ์ที่ได้รับความนิยมคือการเพาะเมล็ด ซึ่งต้องได้จากฝักแก่ที่มีสีน้ำตาลแก่เกือบดำ ฝักเมื่อแก่จะแตกออกเอง ช่วงเวลาที่เหมาะกับเก็บเมล็ดคือช่วงเดือนมกราคม – มีนาคม

เมื่อจะปลูกควรสับเปลือกเมล็ดตรงส่วนหัวเพื่อให้เห็นเนื้อด้านในเล็กน้อย เพราะจะช่วยเร่งให้งอกเร็วขึ้น จากนั้นให้นำไปแช่น้ำ 1 คืน ก่อนนำไปหว่านลงในแปลงเพาะชำที่เป็นดินปนทราย โดยหว่านเมล็ดให้ห่างกันประมาณ 2-3 ซม. จากนั้นโรยทรายละเอียดกลบเมล็ด โดยให้มีความหนาประมาณ 0.5-1.00 ซม. จากนั้นให้น้ำวันละ 2 ครั้ง (เช้า – เย็น) ใช้เวลาประมาณ 7-10 วัน เมล็ดก็จะงอก ก็จะสามารถย้ายมาชำลงถุงพลาสติก จากนั้นนำกล้าไม้มาเลี้ยงไว้ในเรือนเพาะชำที่พรางแสงลงประมาณ 50 เปอร์เซ็นต์ เป็นระยะเวลา 3 – 4 เดือน ก่อนทำการย้ายไปปลูกในพื้นที่ที่ต้องการ

ราคาของต้นมะค่า และเนื้อไม้ที่จำหน่ายในตลาดปัจจุบัน

ราคาของต้นมะค่าในระยะต้นกล้าโดยทั่วไปจะอยู่ที่ประมาณ 30 – 50 บาท แต่หากใครต้องการเป็นไม้ใหญ่โดยล้อมต้นก่อนเคลื่อนย้ายไปปลูก ราคาจะเริ่มต้นที่ประมาณ 100,000 บาทเลยทีเดียว

ส่วนราคาเนื้อไม้มะค่าที่จำหน่ายในท้องตลาดในปัจจุบันจะเป็นไม้ที่แปรรูปเป็นแผ่นไม้ที่พร้อมสำหรับการใช้งาน ราคาจะอยู่ที่ 3,000 – 5,000 บาทต่อตารางเมตร โดยราคาจะขึ้นกับคุณภาพของเนื้อไม้ ขนาดของแก่นไม้ และอายุของต้นไม้ก่อนตัดและนำมาแปรรูป

ข้อควรรู้

อย่างไรก็ดีข้อเสียของต้นมะค่าคือ เป็นต้นไม้ที่มีความสูงค่อนข้างมาก จึงไม่เหมาะสำหรับการจัดสวนตามอาคารบ้านเรือนเท่าใดนัก ยกเว้นแต่ในกรณีที่มีพื้นที่กว้างเพียงพอ และหากสงสัยว่าต้นไม้นี้โตเร็วไหม ในความเป็นจริงอัตราการโตของต้นมะค่าจะขึ้นกับปัจจัยในการเลี้ยงดูและฤดูกาล ซึ่งนอกจากจะส่งผลกับความสูงของต้นมะค่าแล้ว ยังส่งผลกับเส้นวงปีของต้นมะค่าอีกด้วย

บทความอื่นๆ

• ต้นไทรเกาหลี ไม้ประดับสวนคลาสสิก พันธุ์ไม้ที่นิยมทำแนวปราการรั้วบ้าน